Uzayda Çamaşır Var mı? Astronotlar Ay’da İç Çamaşırlarını Nasıl Temiz Tutuyor?
Ay görevleri için yeni uzay giysilerini temiz tutmaya yönelik araştırmalar hız kesmeden devam ediyor. Bu giysiler, astronotların aşırı sıcaklıklar, uzay radyasyonu ve aşındırıcı toz gibi zorlu koşullarına dayanabilmelidir. Uzay kıyafetleri farklı astronotlar arasında uzun süreler boyunca paylaşılacağı ve kullanılacağı için tıpkı iç çamaşırı gibi kıyafetlerin de mikropların büyümesini önlemesi değerlidir.
Giysilerinizi yıkamak oldukça sıradan bir iştir, ancak Dünya’da deterjanlar ve çamaşır makinesi kullanarak kolayca gerçekleştirilebilir.
Giysilerinizi kuruması için dışarıya asmak en güzel kokuları üretirken, uzay giysinizi en yakın çamaşır makinesinden – hatta sudan – 384.400 kilometre uzakta temiz tutmak bambaşka bir zorluktur.
Astronotlar, planlanan Artemis göreviyle muhtemelen 2025’te Ay’a dönmeye hazırlanırken, bilim adamları astronotların yalnızca Ay’ın yüzeyindeki zorlu koşullarda hayatta kalmalarına değil, aynı zamanda yeni uzay giysilerini temiz tutmalarına da yardımcı olacak en iyi kumaşları arıyorlar.
Bu koşulların ortasında aşırı sıcaklıklara, uzay radyasyonuna ve yüksek derecede aşındırıcı toza maruz kalma vardır.
Apollo uzay giysilerinin mühürleri sadece birkaç saat içinde dışarıdaki tozla dolduğundan ve Artemis ekibi gelecekte Ay’ın yüzeyinde yaklaşık 2.500 saat geçirmeyi umduğundan, bu toz büyük bir sorundur.
Plajda mayosuna kum bulaşan herkes, tozla dolu bir uzay giysisinin ne kadar aşındırıcı olabileceğini tahmin edebilir.
Diğer bir konu da, özellikle uzay giysileri ekip üyeleri tarafından paylaşılabildiğinden, uzay giysisinin içinde mikropların büyümesinin nasıl önleneceğidir.
‘İç çamaşırınızı temiz tuttuğunuzu hayal edin; deterjan, yıkayıcı ve kurutucu sayesinde günlük olarak yeterince kolay bir iş. Avrupa Uzay Ajansı’nda (ESA) malzeme ve süreç mühendisi Malgorzata Holynska, “Ancak Ay’daki veya ötesindeki habitatlarda, uzay giysilerinin içini yıkamak her zaman pratik olmayabilir” dedi.
“Uzay giysileri muhtemelen farklı astronotlar arasında paylaşılacak ve kullanım sırasında mikroorganizmalar için potansiyel olarak uygun koşullarda uzun süre saklanacak.
Mikrobiyal büyümeyi önlemek için alternatif tahliller bulmamız gerekiyordu.’
ESA, Apollo döneminde var olmayan yeni uzay giysilerine uygun yeni kumaşları değerlendirmek için çalışıyor.
Avusturya liderliğindeki Mikrobiyal Aktiviteyi Azaltmak için Biyosidal Gelişmiş Kaplama Teknolojisi (BACTeRMA) projelerinden biri, esasen astronotların ‘iç çamaşırları’ olan giysilerin iç astarlarında mikropların büyümesini engellemenin yollarını araştırıyor.
Bunu yapmak için, “ateşe ateşle karşılık verme” yaklaşımı benimsediler ve sözde “ikincil metabolitlere” bakıyorlar.
Mikroplar tarafından üretilen, antibiyotik özelliği içeren ve mikropların farklı çevre koşullarına karşı savunmasına yardımcı olan bileşiklerdir. Gümüş ve bakır gibi iyi bilinen anti-mikrobiyal maddeler muhtemelen zamanla kararır ve astronotların derisinin yanında rahat etmez.
Ekip, kumaşları bu bakteriyel metabolitlerle boyamak için proses teknikleri denedi ve bu ikincil metabolitlerden farklı özelliklere sahip aletler yarattı.
Bu antimikrobiyal kumaşların başarısı uzay giysileri için hayati önem taşıyor olsa da, gelecekte daha geniş uygulamalara sahip olabilirler.
Avusturya Uzay Forumu Direktörü Gernot Grömer, “PExTex ve BACTeRMA’nın bulguları, antimikrobiyal tedaviler ve akıllı tekstil teknolojilerinin entegrasyonu alanlarında gelecekteki gelişmelerin temelini oluşturuyor” dedi.
“Ayrıca, bu projeler, özel özelliklere sahip yenilikçi tekstiller geliştirmenin uygulanabilirliğini ve önemini göstererek tekstil endüstrisi için daha geniş etkilere sahip olabilir.”
Uzay iç çamaşırı için küçük, akıllı dokuma teknolojisi için dev bir adım diyebiliriz.
